Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηλή νόσος που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών και προδιαθέτει σε κίνδυνο για κατάγματα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα συνέβαιναν. Είναι συχνότερη στις γυναίκες, αφορά ωστόσο και τους άνδρες, παρότι ο σκελετός τους είναι εκ κατασκευής πιο ισχυρός και δεν υφίστανται τις συνέπειες της εμμηνόπαυσης.
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα συμβαίνουν στο γοφό, τη σπονδυλική στήλη ή τον καρπό και σχεδόν το 1/3 αυτών συμβαίνουν σε άνδρες, ενώ αυτά στο γοφό έχουν διπλάσια θνητότητα σε σχέση με τις γυναίκες. Ευτυχώς, η οστεοπόρωση μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, πολλοί άνδρες δεν γνωρίζουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο για αυτήν την επικίνδυνη διαταραχή, καθώς η νόσος είναι σιωπηλή και δεν προκαλεί συμπτώματα εκτός και σπάσει κάποιο οστό. Ο κύριος λόγος που οι άνδρες εμφανίζουν οστεοπόρωση είναι η ηλικία, οπότε μιλάμε για γεροντική οστεοπόρωση. Το οστό δεν είναι ένα στατικό όργανο, αλλά ανανεώνεται συνεχώς στη διάρκεια της ζωής του(bone remodeling). Πέρα από τα ανόργανα συστατικά του (π.χ. άλατα ασβεστίου) αποτελείται από κύτταρα που έχουν ως σκοπό να απομακρύνουν το σαθρό γερασμένο οστό και άλλα κύτταρα που παράγουν νέο και υγιές, ώστε να μπορεί ο σκελετός να προσαρμόζεται στις συνθήκες φόρτισής του. Με την πάροδο της ηλικίας ο μηχανισμός αυτός της ανανέωσης των οστών και κυρίως η παραγωγή καινούριου οστού γερνάει. Το αποτέλεσμα είναι ο σκελετός να έχει μειωμένη αντοχή λόγω μειωμένης οστικής μάζας αλλά και λόγω διαταραχής στη μικροαρχιτεκτονική του. Επιπλέον με την πρόοδο της ηλικίας εμφανίζονται παράγοντες που προδιαθέτουν σε πτώσεις και κατάγματα, όπως μυϊκή αδυναμία, αστάθεια, ορθοστατική υπόταση, κακή όραση κλπ. Επιπλέον οι άνδρες όπως και οι γυναίκες μπορεί να πάσχουν από κάποια νόσο που προκαλεί δευτεροπαθώς την οστεοπόρωση.
Αίτια Ανδρικής Οστεοπόρωσης
Υπερπαραθυρεοειδισμός (διαταραχή στο μεταβολισμό του ασβεστίου)
Απώλεια ασβεστίου στα ούρα
Έλλειψη βιταμίνης D
Υπογοναδισμός (χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα)
Θυρεοτοξίκωση (υπερλειτουργία του θυρεοειδούς)
Ρευματοειδής αρθρίτιδα
Σύνδρομα δυσαπορρόφησης
Περίσσεια γλυκοκορτικοειδών και χρόνια κορτιζονοθεραπεία για άλλα νοσήματα
Κάπνισμα
Κατάχρηση αλκοόλ
Νεοπλασματικά νοσήματα
Χρόνια ακινητοποίηση
Ατελής οστεογένεση (κατασκευαστική νόσος των οστών)
Αντιεπιληπτικά ή άλλα φάρμακα που προκαλούν οστεοπόρωση
Όλοι οι άντρες άνω των 70 ετών πρέπει να ελέγχονται για οστεοπόρωση.
Μικρότερες ηλικίες (50-69 ετών) ελέγχονται μόνο αν συνυπάρχουν παράγοντες κινδύνου:
ιστορικό κατάγματος μετά τα 50
υπογοναδισμός (μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης)
υπερπαραθυρεοειδισμός (διαταραχή στο μεταβολισμό του ασβεστίου)
υπερθυρεοειδισμός (υπερλειτουργία του θυρεοειδή)
Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
Χρήση κορτιζόνης σε μεγάλες δόσεις για μεγάλα χρονικό διάστημα
Χρήση GnRH αναλόγων ως θεραπεία σε καρκίνο του προστάτη
Κάπνισμα – κατάχρηση αλκοόλ
Όπως και στις γυναίκες η διάγνωση γίνεται με μέτρηση οστικής πυκνότητας (DXA ή DEXA scan) χρησιμοποιώντας τα ίδια κριτήρια διάγνωσης. Συνήθως γίνεται στην οσφύ αλλά για διάφορους λόγους (π.χ. ηλικιωμένοι) μπορεί να είναι χρήσιμο να γίνει στο γοφό και δίνει ένα αποτέλεσμα που ονομάζεται T-score:
T-score ί< -2,5 σημαίνει οστεοπόρωση
T-score μεταξύ -1,0 και -2,5 δείχνει οστεοπενία.
T-score > -1,0 θεωρείται φυσιολογικό.
Σε σπάνιες περιπτώσεις που δεν μπορεί για διάφορους λόγους να γίνει μέτρηση στο γοφό ή τη μέση ή και σε άλλες επιλεγμένες περιπτώσεις (π.χ. υπερπαραθυρεοειδισμός), μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο πήχης. Όπως σε κάθε περίπτωση οστεοπόρωσης, ο γιατρός θα ελέγξει για τυχόν άλλες αιτίες που προκαλούν τη νόσο. Μετά το ιστορικό και τη φυσική εξέταση είναι απαραίτητο να γίνει τουλάχιστον ένας στοιχειώδης εργαστηριακός έλεγχος που αφορά το μεταβολισμό του ασβεστίου. Αν τα ευρήματα από την εξέταση υποδεικνύουν ένα άλλο πιθανό αίτιο για την οστεοπόρωση τότε επιπλέον εξετάσεις αίματος ή και ούρων μπορεί να χρειαστούν. Εξυπακούεται ότι αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο αίτιο που προκαλεί οστεοπόρωση δευτεροπαθώς, τότε αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί π.χ. υπογοναδικοί άνδρες να λάβουν θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη, να διορθωθεί τυχόν διαταραχή στο μεταβολισμό του ασβεστίου κλπ. Σε κάθε περίπτωση πάντως που θα κριθεί αναγκαίο, υπάρχουν κατάλληλα φάρμακα τα οποία ισχυροποιούν τα οστά και μειώνουν τον κίνδυνο για κάταγμα στο μέλλον. Δεν έχουν όλα τα φάρμακα της οστεοπόρωσης έγκριση να χρησιμοποιούνται και στους άνδρες. Ο γιατρός ωστόσο μπορεί να υποδείξει την κατάλληλη αγωγή, προσαρμοσμένη στις ανάγκες κάθε περίπτωσης. Επίσης είναι σημαντικό να παίρνει κανείς τακτικά τα φάρμακα που έχουν συνταγογραφηθεί, να μην χάνονται τα ραντεβού με το γιατρό και να γίνονται τακτικοί έλεγχοι οστικής πυκνότητας όπως υποδεικνύεται. Αυτό βοηθά στην επιτυχία της θεραπείας για υγιή οστά.
Η πιθανότητα να μπει κανείς σε αγωγή εξαρτάται από τον μελλοντικό κίνδυνο να έχει κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα. Στο διαδίκτυο υπάρχουν εργαλεία που βοηθούν το γιατρό να υπολογίσει στατιστικά τη μελλοντική αυτή πιθανότητα με βάση τους υπάρχοντες παράγοντες κινδύνου. Έτσι θεραπεία θα χρειαστούν οι άνδρες που:
Είχαν στο παρελθόν οστεοπορωτικό κάταγμα χωρίς ιδιαίτερα βίαιο μηχανισμό κάκωσης
Έχουν DEXA Tscore <-2,5 (οστεοπόρωση)
Έχουν DEXA score μεταξύ -1 και -2,5 (οστεοπενία) και υψηλό κίνδυνο κατάγματος
Λαμβάνουν επί μακρόν θεραπείας με υψηλές δόσεις κορτιζόνης
Λαμβάνουν θεραπεία με αντιανδρογόνα για καρκίνο του προστάτη και έχουν υψηλό κίνδυνο κατάγματος.
Εκτός από την ειδική φαρμακευτική αγωγή για την πρόληψη και για την θεραπεία της οστεοπόρωσης συστήνουμε :
Κατανάλωση 1.000-1.200 mg ασβεστίου καθημερινά από τα τρόφιμα ή συμπληρώματα ασβεστίου
Συμπληρώματα βιταμίνης D εάν τα επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα είναι χαμηλά (<20-30 ng/mL). Ο ενδοκρινολόγος θα καθορίσει την απαραίτητη δόση.
Αθλητική δραστηριότητα , όπως περπάτημα, τρέξιμο, διαλειμματική άσκηση με βάρη και διατάσεις
Συστήνεται άσκηση τρεις ή τέσσερις φορές την εβδομάδα για 30 έως 40 λεπτά κάθε φορά.
Περιορισμός αλκοόλ, όχι περισσότερο από 10 ποτά την εβδομάδα (1 ποτό = 1/2 ποτήρι μπύρας, 1 μικρό ποτήρι κρασί) και οπωσδήποτε <3 ποτά ημερησίως.
Διακοπή καπνίσματος.
Ανδρική οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηλή νόσος που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών και προδιαθέτει σε κίνδυνο για κατάγματα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα συνέβαιναν. Είναι συχνότερη στις γυναίκες, αφορά ωστόσο και τους άνδρες, παρότι ο σκελετός τους είναι εκ κατασκευής πιο ισχυρός και δεν υφίστανται τις συνέπειες της εμμηνόπαυσης. Τα οστεοπορωτικά κατάγματα συμβαίνουν στο γοφό, τη σπονδυλική στήλη ή τον καρπό και σχεδόν το 1/3 αυτών συμβαίνουν σε άνδρες, ενώ αυτά στο γοφό έχουν διπλάσια θνητότητα σε σχέση με τις γυναίκες. Ευτυχώς, η οστεοπόρωση μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, πολλοί άνδρες δεν γνωρίζουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο για αυτήν την επικίνδυνη διαταραχή, καθώς η νόσος είναι σιωπηλή και δεν προκαλεί συμπτώματα εκτός και σπάσει κάποιο οστό. Ο κύριος λόγος που οι άνδρες εμφανίζουν οστεοπόρωση είναι η ηλικία, οπότε μιλάμε για γεροντική οστεοπόρωση. Το οστό δεν είναι ένα στατικό όργανο, αλλά ανανεώνεται συνεχώς στη διάρκεια της ζωής του(bone remodeling). Πέρα από τα ανόργανα συστατικά του (π.χ. άλατα ασβεστίου) αποτελείται από κύτταρα που έχουν ως σκοπό να απομακρύνουν το σαθρό γερασμένο οστό και άλλα κύτταρα που παράγουν νέο και υγιές, ώστε να μπορεί ο σκελετός να προσαρμόζεται στις συνθήκες φόρτισής του. Με την πάροδο της ηλικίας ο μηχανισμός αυτός της ανανέωσης των οστών και κυρίως η παραγωγή καινούριου οστού γερνάει. Το αποτέλεσμα είναι ο σκελετός να έχει μειωμένη αντοχή λόγω μειωμένης οστικής μάζας αλλά και λόγω διαταραχής στη μικροαρχιτεκτονική του. Επιπλέον με την πρόοδο της ηλικίας εμφανίζονται παράγοντες που προδιαθέτουν σε πτώσεις και κατάγματα, όπως μυϊκή αδυναμία, αστάθεια, ορθοστατική υπόταση, κακή όραση κλπ. Επιπλέον οι άνδρες όπως και οι γυναίκες μπορεί να πάσχουν από κάποια νόσο που προκαλεί δευτεροπαθώς την οστεοπόρωση.
Αίτια Ανδρικής Οστεοπόρωσης
ü Υπερπαραθυρεοειδισμός (διαταραχή στο μεταβολισμό του ασβεστίου)
ü Απώλεια ασβεστίου στα ούρα
ü Έλλειψη βιταμίνης D
ü Υπογοναδισμός (χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα)
ü Θυρεοτοξίκωση (υπερλειτουργία του θυρεοειδούς)
ü Ρευματοειδής αρθρίτιδα
ü Σύνδρομα δυσαπορρόφησης
ü Περίσσεια γλυκοκορτικοειδών και χρόνια κορτιζονοθεραπεία για άλλα νοσήματα
ü Κάπνισμα
ü Κατάχρηση αλκοόλ
ü Νεοπλασματικά νοσήματα
ü Χρόνια ακινητοποίηση
ü Ατελής οστεογένεση (κατασκευαστική νόσος των οστών)
ü Αντιεπιληπτικά ή άλλα φάρμακα που προκαλούν οστεοπόρωση
Όλοι οι άντρες άνω των 70 ετών πρέπει να ελέγχονται για οστεοπόρωση.
Μικρότερες ηλικίες (50-69 ετών) ελέγχονται μόνο αν συνυπάρχουν παράγοντες κινδύνου:
ü ιστορικό κατάγματος μετά τα 50
ü υπογοναδισμός (μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης)
ü υπερπαραθυρεοειδισμός (διαταραχή στο μεταβολισμό του ασβεστίου)
ü υπερθυρεοειδισμός (υπερλειτουργία του θυρεοειδή)
ü Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
ü Χρήση κορτιζόνης σε μεγάλες δόσεις για μεγάλα χρονικό διάστημα
ü Χρήση GnRH αναλόγων ως θεραπεία σε καρκίνο του προστάτη
ü Κάπνισμα – κατάχρηση αλκοόλ
Όπως και στις γυναίκες η διάγνωση γίνεται με μέτρηση οστικής πυκνότητας (DXA ή DEXA scan) χρησιμοποιώντας τα ίδια κριτήρια διάγνωσης. Συνήθως γίνεται στην οσφύ αλλά για διάφορους λόγους (π.χ. ηλικιωμένοι) μπορεί να είναι χρήσιμο να γίνει στο γοφό και δίνει ένα αποτέλεσμα που ονομάζεται T-score:
v T-score ί< -2,5 σημαίνει οστεοπόρωση
v T-score μεταξύ -1,0 και -2,5 δείχνει οστεοπενία.
v T-score > -1,0 θεωρείται φυσιολογικό.
Σε σπάνιες περιπτώσεις που δεν μπορεί για διάφορους λόγους να γίνει μέτρηση στο γοφό ή τη μέση ή και σε άλλες επιλεγμένες περιπτώσεις (π.χ. υπερπαραθυρεοειδισμός), μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο πήχης. Όπως σε κάθε περίπτωση οστεοπόρωσης, ο γιατρός θα ελέγξει για τυχόν άλλες αιτίες που προκαλούν τη νόσο. Μετά το ιστορικό και τη φυσική εξέταση είναι απαραίτητο να γίνει τουλάχιστον ένας στοιχειώδης εργαστηριακός έλεγχος που αφορά το μεταβολισμό του ασβεστίου. Αν τα ευρήματα από την εξέταση υποδεικνύουν ένα άλλο πιθανό αίτιο για την οστεοπόρωση τότε επιπλέον εξετάσεις αίματος ή και ούρων μπορεί να χρειαστούν. Εξυπακούεται ότι αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο αίτιο που προκαλεί οστεοπόρωση δευτεροπαθώς, τότε αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί π.χ. υπογοναδικοί άνδρες να λάβουν θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη, να διορθωθεί τυχόν διαταραχή στο μεταβολισμό του ασβεστίου κλπ. Σε κάθε περίπτωση πάντως που θα κριθεί αναγκαίο, υπάρχουν κατάλληλα φάρμακα τα οποία ισχυροποιούν τα οστά και μειώνουν τον κίνδυνο για κάταγμα στο μέλλον. Δεν έχουν όλα τα φάρμακα της οστεοπόρωσης έγκριση να χρησιμοποιούνται και στους άνδρες. Ο γιατρός ωστόσο μπορεί να υποδείξει την κατάλληλη αγωγή, προσαρμοσμένη στις ανάγκες κάθε περίπτωσης. Επίσης είναι σημαντικό να παίρνει κανείς τακτικά τα φάρμακα που έχουν συνταγογραφηθεί, να μην χάνονται τα ραντεβού με το γιατρό και να γίνονται τακτικοί έλεγχοι οστικής πυκνότητας όπως υποδεικνύεται. Αυτό βοηθά στην επιτυχία της θεραπείας για υγιή οστά.
Η πιθανότητα να μπει κανείς σε αγωγή εξαρτάται από τον μελλοντικό κίνδυνο να έχει κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα. Στο διαδίκτυο υπάρχουν εργαλεία που βοηθούν το γιατρό να υπολογίσει στατιστικά τη μελλοντική αυτή πιθανότητα με βάση τους υπάρχοντες παράγοντες κινδύνου. Έτσι θεραπεία θα χρειαστούν οι άνδρες που:
ü Είχαν στο παρελθόν οστεοπορωτικό κάταγμα χωρίς ιδιαίτερα βίαιο μηχανισμό κάκωσης
ü Έχουν DEXA Tscore <-2,5 (οστεοπόρωση)
ü Έχουν DEXA score μεταξύ -1 και -2,5 (οστεοπενία) και υψηλό κίνδυνο κατάγματος
ü Λαμβάνουν επί μακρόν θεραπείας με υψηλές δόσεις κορτιζόνης
ü Λαμβάνουν θεραπεία με αντιανδρογόνα για καρκίνο του προστάτη και έχουν υψηλό κίνδυνο κατάγματος.
Εκτός από την ειδική φαρμακευτική αγωγή για την πρόληψη και για την θεραπεία της οστεοπόρωσης συστήνουμε :
ü Κατανάλωση 1.000-1.200 mg ασβεστίου καθημερινά από τα τρόφιμα ή συμπληρώματα ασβεστίου
ü Συμπληρώματα βιταμίνης D εάν τα επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα είναι χαμηλά (<20-30 ng/mL). Ο ενδοκρινολόγος θα καθορίσει την απαραίτητη δόση.
ü Αθλητική δραστηριότητα , όπως περπάτημα, τρέξιμο, διαλειμματική άσκηση με βάρη και διατάσεις
ü Συστήνεται άσκηση τρεις ή τέσσερις φορές την εβδομάδα για 30 έως 40 λεπτά κάθε φορά.
ü Περιορισμός αλκοόλ, όχι περισσότερο από 10 ποτά την εβδομάδα (1 ποτό = 1/2 ποτήρι μπύρας, 1 μικρό ποτήρι κρασί) και οπωσδήποτε <3 ποτά ημερησίως.
ü Διακοπή καπνίσματος.
