Η εφηβεία ολοκληρώνεται περίπου στην ηλικία των 13,5 χρονών στα κορίτσια και 14,5 χρονών στα αγόρια. Η έναρξή της διαπιστώνεται στα 8 έτη στα κορίτσια και στα 9 έτη στα αγόρια με την εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου δηλαδή το τριχωτό στο εφήβαιο στις μασχάλες την εμφάνιση στήθους στα κορίτσια και τις αλλαγές στα γεννητικά όργανα αγοριών και κοριτσιών, αλλαγή στη χροιά της φωνής και εντονότερη οσμή του ιδρώτα.
Τα παιδιά ψηλώνουν με γρήγορους ρυθμούς με αύξηση περίπου 30 cm κατά μέσο όρο.
Εξίσου σημαντικές είναι όμως οι αλλαγές στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά διότι οι έφηβοι κυριολεκτικά επαναστατούν, αναζητούν την αυτονομία τους με συχνές συγκρούσεις με τους γονείς ενώ έλκεται συχνότερα από το αντίθετο φύλο. Φυσιολογικά η εφηβεία εμφανίζεται >8ο έτος στα κορίτσια και >9ο έτος στα αγόρια και είναι τα ακόλουθα στάδια ανάπτυξης:
Στάδια ανάπτυξης της τρίχωσης εφηβαίου (αγόρια και κορίτσια)
Στάδιο 1: Προεφηβικό: Έλλειψη τριχών, υπάρχει χνούδι (ηλικία 8-9 χρονών)
Στάδιο 2: Αραιές τρίχες στη βάση του πέους, ή στα μεγάλα χείλη, σκούρου χρώματος, ίσιες ή κατσαρές (ηλικία 12,5-14,5 στα αγόρια και 10-13 στα κορίτσια)
Στάδιο 3: Τρίχες σκούρες, κατσαρές, σκληρές, αραιά κατανεμημένες στο εφήβαιο (ηλικία 13-15 στα αγόρια και 11-13,5 στα κορίτσια)
Στάδιο 4: Τρίχες ενήλικα, καλύπτουν όμως μικρότερη περιοχή, χωρίς να επεκτείνονται στην έσω επιφάνεια των μηρών (ηλικία 13,5-15,5 στα αγόρια και 11,5-14 στα κορίτσια)
Στάδιο 5: Οι τρίχες καλύπτουν το εφήβαιο σε σχήμα ανεστραμμένου τριγώνου, επέκταση στην έσω επιφάνεια των μηρών (ηλικία 14 έως την ενηλικίωση στα αγόρια και 13,5 έως την ενηλικίωση στα κορίτσια)
Στάδια ανάπτυξης του στήθους στα κορίτσια
Στάδιο 1: Προεφηβικό: προέχει μόνο η θηλή
Στάδιο 2: Μικρή διόγκωση θηλής και στήθους, μικρή αύξηση της θηλέας άλω (ηλικία 10-12 ετών)
Στάδιο 3: Μεγαλύτερη διόγκωση στήθους και θηλέας άλω, χωρίς να ξεχωρίζουν μεταξύ τους (ηλικία 11-13 ετών)
Στάδιο 4: Η θηλή και η άλως σχηματίζουν δεύτερο έπαρμα επικαθήμενο στο στήθος (ηλικία 12-14 ετών)
Στάδιο 5: Η διόγκωση της θηλής υποχωρεί και το στήθος έχει ομαλό περίγραμμα (ηλικία 13,5 έως ενηλικίωση)
Πρώιμη θεωρείται η ήβη όταν εμφανιστούν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου στα μεν κορίτσια πριν την ηλικία των 8 χρονών , στα δε αγόρια πριν την ηλικία των 9 χρονών. Η πρώιμη ήβη είναι συχνότερη στα κορίτσια, είναι ιδιοπαθής και συνήθως συνυπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Στα αγόρια είναι σπανιότερη , αλλά είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε οργανικά αίτια. Σε όλα τα παιδιά που εμφανίζουν πρώιμη ήβη πρέπει να γίνεται ενδοκρινολογικός έλεγχος. Τα παιδιά με πρώιμη ήβη αρχικά είναι ψηλά. Τελικά όμως μένουν κοντά λόγω πρώιμης σύγκλεισης των επιφύσεων των οστών. Η θεραπεία της πρώιμης ήβης εξαρτάται από τον τύπο της. Χορηγούνται στα παιδιά φάρμακα και ορμόνες που διακόπτουν την πρόωρη εφηβεία και βελτιώνουν το τελικό ύψος.
Καθυστερημένη θεωρείται η ήβη αν δεν εμφανιστούν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά της μέχρι την ηλικία των 13 χρονών στα κορίτσια και 14 χρονών στα αγόρια. Αντίθετα με την πρώιμη ήβη, η καθυστερημένη εφηβεία είναι συχνότερη στα αγόρια, στα οποία στο 50% υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό. Τα κύρια αίτια είναι η ιδιοπαθής καθυστέρηση αύξησης και εφηβείας, η νευρογενής ανορεξία, η έντονη άσκηση και ο πρωταθλητισμός, διάφορα χρόνια νοσήματα όπως το άσθμα και η κοιλιοκάκη, ο υποθυρεοειδισμός, η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, ανορχία ή κρυψορχία, η διαταραχή στη σύνθεση της τεστοστερόνης και διάφορες παθήσεις των ωοθηκών. Στα αγόρια με ιδιοπαθή καθυστέρηση έναρξης της εφηβείας δε χρειάζεται θεραπεία. Στις άλλες περιπτώσεις μπορούν να χορηγηθούν τεστοστερόνη ή οιστρογόνα για πολλά χρόνια ως θεραπεία υποκατάστασης. Όμως διαταραχές συναισθήματος και συμπεριφοράς που μπορεί να προέρχονται από τον ίδιο τον έφηβο, από την οικογένειά του ή από το ευρύτερο περιβάλλον όπως για παράδειγμα χρόνια νοσήματα, αναπηρίες, κατάθλιψη, μητρική ή πατρική εγκατάλειψη, διαζύγιο στην οικογένεια, θάνατος φιλικού ή συγγενικού προσώπου, κακοποίηση παραμέληση ή μετανάστευση ενδεχομένως να καθυστερήσουν την εμφάνιση της ήβης με άγνωστους μηχανισμούς. Κρίνεται απαραίτητη επομένως η εξέταση των κοριτσιών από ενδοκρινολόγο και γυναικολόγο σε τέτοιες περιπτώσεις καθώς και των αγοριών από ενδοκρινολόγο και ουρολόγο.
