Παιδική Παχυσαρκία, τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς?
H παιδική παχυσαρκία είναι ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά και ιατρικά προβλήματα στις ημέρες μας που απασχολεί γονείς και επιστημονική κοινότητα.
Ο επιπολασμός της παιδικής παχυσαρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκε κατά 100% από το 1980 έως τα μέσα της δεκαετίας του 90. Στη χώρα μας, 4 στα 10 παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών είναι παχύσαρκα. Η εμφάνιση της παχυσαρκίας αποτελεί παράγοντα κινδύνου για πολλές παθολογικές καταστάσεις για τα παιδιά όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης και τα ορθοπεδικά προβλήματα (κυρίως λόγω αυξημένης επιβάρυνσης των χόνδρων). Επιπλέον, η αυτοπεποίθηση και η κοινωνικότητα των παχύσαρκων παιδιών μειώνεται, δημιουργώντας σημαντικά ψυχολογικά προβλήματα.
Η παχυσαρκία (παιδική ή των ενηλίκων) θεωρείται πλέον νόσος με πολυπαραγοντική αιτιολογία. Διακρίνεται στην πρωτογενή και δευτερογενή παχυσαρκία. Ως πρωτογενής παχυσαρκία χαρακτηρίζεται ο τύπος εκείνος όπου η περίσσεια του σωματικού λίπους οφείλεται κύρια στην διαταραχή του ενεργειακού ισοζυγίου του ατόμου. Καταναλώνει δηλαδή το παχύσαρκο άτομο ή παιδί πολύ περισσότερη τροφή απ’ ότι ξοδεύει σε άσκηση και λοιπές δραστηριότητες. Για την πρωτογενή παχυσαρκία ευθύνονται περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες. Περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρούνται η ποιότητα και ποσότητα της διατροφής, ο γενικότερος τρόπος ζωής του οικογενειακού περιβάλλοντος του παιδιού, οι ενδοοικογενειακές σχέσεις αυτού, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδό του καθώς και κατά πόσο το παιδί ή η οικογένειά του ασχολείται με τις αθλητικές δραστηριότητες.
Ως γενετικοί παράγοντες αναφέρονται διάφορες γονιδιακές ανωμαλίες όπως η ελλιπής έκφραση των γονιδίων που ελέγχουν την παραγωγή των πεπτιδίων λεπτίνης, ή η παρουσία γονιδίων τα οποία επηρεάζουν τον μεταβολισμό, την λιπόλυση, την ρύθμιση κατανάλωσης τροφής καθώς και την ευαισθησία του οργανισμού στην ινσουλίνη. Η δευτερογενής παχυσαρκία οφείλεται σε παθολογικές καταστάσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός, η ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης, το σύνδρομο Cushing κά. Ο τύπος αυτός της παιδικής παχυσαρκίας δεν είναι τόσο είναι συχνός όσο ο τύπος της πρωτογενούς παχυσαρκίας. Όμως διάφορες ιατρικές εξετάσεις επιβάλλονται για την διαφοροδιάγνωση του τύπου της παιδικής παχυσαρκίας, διότι η αντιμετώπιση του κάθε τύπου είναι διαφορετική.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ενώ πριν από μερικά χρόνια, τα παιδιά κατανάλωναν γεύμα εκτός σπιτιού πολύ σπάνια σε ιδιαίτερες περιστάσεις, σήμερα τουλάχιστον 1-2 φορές/ εβδ. τα περισσότερα παιδιά προσλαμβάνουν γεύματα εκτός σπιτιού, σε μεγάλες μερίδες. Έρευνες κατέδειξαν ότι από το 1984 μέχρι το 2000 η κατανάλωση έτοιμου φαγητού στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 1000% περίπου. Τα γεύματα αυτά στη χώρα μας περιλαμβάνουν συνήθως πίτσα, σουβλάκια, μακαρόνια, τρόφιμα με πολύ υψηλή θερμιδική πυκνότητα, υψηλή συγκέντρωση Νατρίου, χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και γενικά φτωχά σε ευεργετικά για τα παιδιά θρεπτικά συστατικά. Τα γεύματα αυτά επίσης είναι πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και γλυκόζη, με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, ο οποίος έχει συσχετιστεί με αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης και αύξηση βάρους. Επιπλέον, πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα γεύματα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη αυξάνουν την αίσθηση της πείνας και συνεπώς αυξάνουν την καθημερινή θερμιδική πρόσληψη.
Ένα πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών από τα παιδιά. Επίσης πλεονεκτικά τρόφιμα όπως τα όσπρια, τα πουλερικά, το ελαιόλαδο, τα ψάρια και τα δημητριακά φαίνεται να προσλαμβάνονται σε μικρότερες ποσότητες από τα παιδιά σε σχέση με παλαιότερα. Αντιθέτως, η κατανάλωση αλμυρών και γλυκών σνάκς όπως τα πατατάκια, οι σοκολάτες, τα μπισκότα και οι καραμέλες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, κυρίως λόγω της εύκολης πρόσβασης σε αυτά που έχουν τα παιδιά στο σπίτι, στα σχολικά κυλικεία και στα περίπτερα σε συνδυασμό με την έλλειψη ελέγχου των διατροφικών συνηθειών των παιδιών από τους γονείς.
Τα αναψυκτικά πιθανώς είναι ένας από τους παράγοντες που έχει συμβάλλει στην αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας. Ενώ πριν από μερικά χρόνια τα παιδιά κατανάλωναν μόνο νερό και γάλα, πλέον τα ροφήματα αυτά έχουν αντικατασταθεί από αναψυκτικά, χυμούς και άλλα θερμιδοβόρα ποτά (σόδα, σοκολατούχο γάλα). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι πρόσφατη έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζει ότι για κάθε ποτήρι γάλα που καταναλώνει ένα παιδί καταναλώνει και 3 ποτήρια αναψυκτικού ή σόδας. Τα αναψυκτικά είναι ποτά με μεγάλη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και προσθέτουν κενές θερμίδες στη διατροφή μας, καθώς δεν περιέχουν καθόλου θρεπτικά συστατικά. Όσο περισσότερα αναψυκτικά πίνει ένα παιδί, τόσες περισσότερες οι πιθανότητες να αναπτύξει παχυσαρκία.
Πριν από μερικά χρόνια, τα παιδιά έπαιζαν για αρκετές ώρες καθημερινά σε δρόμους και σε πλατείες, γεγονός που τα βοηθούσε να έχουν πολύ υψηλές ημερήσιες καύσεις. Πλέον τα παιδιά περνούν πολλές ώρες της ημέρας τους παρακολουθώντας τηλεόραση ή ασχολούμενα με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και βιντεοπαιχνίδια. Επιπλέον, οι αυξημένες υποχρεώσεις των παιδιών σε επίπεδο μάθησης (σχολείο, ξένες γλώσσες, φροντιστήρια), έχουν μειώσει δραματικά τον ελεύθερο χρόνο τους.
Επιστημονικές μελέτες έχουν καταδείξει ότι τα παιδιά τα οποία παρακολουθούν αρκετές ώρες τηλεόραση κατά τη διάρκεια της ημέρας, τείνουν να υιοθετούν δυσκολότερα αθλητικές δραστηριότητες. Τα παιδιά αυτά που δεν αθλούνται σε μικρές ηλικίες, φαίνεται ότι εξακολουθούν να μην αθλούνται και στην έφηβη και ενήλικη ζωή τους
