Τελικά το στρες οδηγεί στην παράνοια. Και ΝΑΙ Φταίνε οι ορμόνες...!
Το άγχος αλλάζει τη φυσιολογία και τις ορμονικές λειτουργίες του εγκεφάλου.
Υπάρχει τρόπος να αντιστρέψουμε αυτήν την κατάσταση;
Η κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες μπορεί να συρρικνώσει, να καθυστερήσει ή και να σκοτώσει τη δημιουργία καινούριων νευρώνων στο σημείο του εγκεφάλου που λέγεται "ιππόκαμπος". Το σημείο αυτό είναι υπεύθυνο για όλες τις χρήσιμες στη ζωή και τη δουλειά μας εγκεφαλικές διαδικασίες: την δυνατότητα μάθησης, τη μνήμης και την "αντίστασης" στο άγχος.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι όλοι έχουμε βιώσει λόγω του στρες διάφορα συμπτώματα όπως η απόσπαση προσοχής, η μειωμένη μνήμη και η αρνητικότητα.
Όμως οι στρεσσογόνες καταστάσεις μπορούν να αλλάξουν ακόμα και τη φυσιολογία του εγκεφάλου συρρικνώνοντάς τον.
Η κορτιζόλη είναι η κατεξοχήν ορμόνη του στρες και μπορεί να συρρικνώσει σημαντικά ή ακόμα και να ανακόψει την παραγωγή νέων νευρώνων στο τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος. Ο ιππόκαμπος είναι κρίσιμης σημασίας για τη μάθηση, τη μνήμη και τη συναισθηματική ρύθμιση. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να συρρικνώσει τον έσω προμετωπιαίο φλοιό. Αυτό επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά μας στη λήψη αποφάσεων, τη μνήμη εργασίας και τον έλεγχο της παρορμητικής συμπεριφοράς.
Επίσης μπορεί να επηρεάζει τα βλαστικά κύτταρα, αναστέλλοντας την πρόσβαση στον προμετωπιαίο φλοιό, όπου εκεί το μυαλό μας σχεδιάζει πολύπλοκες γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζουν την κοινωνική μας αλληλεπίδραση.
Ως αποτέλεσμα, ο εγκέφαλός μας γίνεται λιγότερο ικανός για μάθηση, αποκτούμε μικρότερη μνήμη και γινόμαστε ακόμα πιο επιρρεπείς στο άγχος και στην κατάθλιψη.
Οι ίδιες ορμόνες του στρες μπορούν να αυξήσουν το μέγεθος και τη δραστηριότητα του τμήματος του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή. Η αμυγδαλή είναι κρίσιμη για τον σχηματισμό και την αποθήκευση των αναμνήσεων που συνδέονται με τα άκρως συναισθηματικά γεγονότα.
Η κορτιζόλη δημιουργεί αλλαγές, με αποτέλεσμα την αύξηση των αρνητικών συναισθημάτων, όπως ο φόβος, το άγχος και η επιθετικότητα. Φυσικά όλα αυτά καθιστούν ακόμα πιο δύσκολο το να διαχειριστούμε με επιτυχία μελλοντικές αγχωτικές καταστάσεις, οδηγώντας σε ένα φαύλο κύκλο.
Το άγχος μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλό σας πολύ περισσότερο απ' όσο νομίζετε. Αν είστε αγχώδεις, έχετε σίγουρα βιώσει συμπτώματα όπως διάσπαση προσοχής ή κακή διάθεση. Γνωρίζετε όμως, ότι οι στρεσογόνες καταστάσεις μπορούν να συρρικνώσουν το εγκέφαλο; Οι ορμόνες που απελευθερώνονται στον εγκέφαλο όταν κανείς αγχώνεται, δεν επηρεάζουν μόνο τη λειτουργία του, αλλά και τη φυσική του δομή, σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές έρευνες.
Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να συρρικνώσει το μέσο προμετωπιαίο φλοιό. Ο πρωμετωπιαίος φλοιός, θεωρείται η "έδρα του ελέγχου των σκέψεων". Αν επηρεαστεί αυτό το τμήμα του εγκεφάλου, επηρεάζονται αρνητικά και οι δραστηριότητες της λήψης αποφάσεων, της μνήμης και του ελέγχου του παρορμητισμού. Το αποτέλεσμα είναι ένας εγκέφαλος λιγότερο ικανός να μάθει και να απομνημονεύσει και περισσότερο επιρρεπής σε κατάθλιψη και άγχος.
Σαν να μην ήταν όλα αυτά αρκετά, οι παραγόμενες από το στρες ορμόνες, έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν το μέγεθος και τη δραστηριότητα ενός σημείου του μυαλού, που λέγεται αμυγδαλή.
Στην αμυγδαλή πραγματοποιείται η εξής διαδικασία: κάθε γεγονός, αντιστοιχείται με ένα συναίσθημα και "αποθηκεύεται" στη μακροπρόθεσμη μνήμη μας, ούτως ώστε το ίδιο γεγονός να αποφευχθεί ή να αναζητηθεί στο μέλλον.
Η κορτιζόλη μπορεί να προκαλέσει αύξηση αρνητικών συναισθημάτων, όπως φόβος, αγωνία ή επιθετικότητα.
Αυτές οι εγκεφαλικές μεταβολές μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τους άλλους ανθρώπους, στις μαθησιακές μας δεξιότητες, στη μνήμη, ακόμη και στην επίτευξη μακροχρόνιων στόχων.
Αν ο εγκέφαλος υποστεί αυτές τις αλλαγές στη δομή του, τείνει να δυσκολεύεται να διαχειριστεί στρεσογόνες καταστάσεις στο μέλλον, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Ευτυχώς, υπάρχει ένα πολύ ισχυρό αντίδοτο: η άσκηση. Η άσκηση βοηθά στην οχύρωση εναντίον του άγχους και μπορεί να βελτιώσει τις γνωστικές λειτουργίες και να αυξήσει το μέγεθος του εγκεφάλου. Η γυμναστική βοηθά στην απελευθέρωση μιας ουσίας -της BDNF- που ενισχύει την ανάπτυξη υγιών εγκεφαλικών ιστών και καταπολεμά την αρνητική επίδραση του άγχους – μπορεί να παρομοιαστεί με (εγκεφαλικό) λίπασμα. Συντηρεί τους ζωτικούς και υγιείς νευρώνες και ενθαρρύνει τη δημιουργία νέων. Όσο περισσότερο ασκείται κανείς, τόσο περισσότερη BDNF παράγει ο οργανισμός και -συνεπώς- τόσο περισσότερο ενισχύεται η εγκεφαλική άμυνα κατά του στρες.
Ταυτόχρονα, με τη γυμναστική απελευθερώνεται η ορμόνη ΗGH, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία και την ανάπτυξη όλων των κυττάρων του εγκεφάλου και του σώματος και καταπολεμά τη φυσική κυτταρική ατροφία του γήρατος.
Μόλις πέντε λεπτά καθημερινής άσκησης, είναι αρκετά για να χαρίσετε όλα αυτά τα οφέλη στο κουρασμένο από το άγχος μυαλό σας. Προσπαθήστε να ανεβάσετε τους παλμούς της καρδιάς σας και να γυμνάσετε τους μυς σας, σε κάθε ευκαιρία. Είναι ένας εύκολος και άμεσος τρόπος να αντιμετωπίσετε το στρες και τη συνεπακόλουθη παράνοια!
Δηλαδή τι ακριβώς τελικά κάνει το στρες στα γονίδια μας και μας αρρωσταίνει;
Οι ειδικοί ανακαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο το στρες πυροδοτεί αλλαγές στα γονίδια που ευθύνονται για πολλές παθήσεις...
Σύμφωνα με νέα έρευνα το έντονο ψυχολογικό στρες, που είναι ήδη γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο σωματικών και ψυχικών παθήσεων, ίσως επιδρά στον οργανισμό μεταβάλλοντας τον έλεγχο των γονιδίων.
Η νέα έρευνα που είναι η πρώτη που δείχνει ότι το στρες μεταβάλλει τη μεθυλίωση του DNA και έτσι επηρεάζει τη δραστηριότητα ορισμένων γονιδίων δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Translational Psychiatry». Η μεθυλίωση είναι μια διαδικασία με την οποία ο οργανισμός υπαγορεύει σε κάθε κύτταρο το ρόλο του.
Οι ερευνητές μελέτησαν τα τμήματα των γονιδίων που είναι γνωστό ότι εμπλέκονται στον έλεγχο του βιολογικού στρες.
Μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις στον τομέα της γενετικής είναι επιγενετική, ή ο «δεύτερος κώδικας» που ρυθμίζει τη δραστηριότητα του γονιδίου.
Η έρευνα δείχνει ότι οι επιγενετικές αλλαγές θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη ορισμένων χρόνιων ασθενειών όπως ο καρκίνος ή η κατάθλιψη.
Ενώ το γονιδίωμα, δηλ το DNA είναι περισσότερο ή λιγότερο σταθερό όταν το σπέρμα γονιμοποιεί το ωάριο, το επιγονιδίωμα «αποφασίζει» πώς θα ερμηνεύσει το όλο… σχέδιο. Για να το καταλάβετε καλύτερα σκεφτείτε το γονιδίωμα, σαν ένα «εγχειρίδιο οδηγιών» για τη λήψη όλων των πρωτεϊνών που έχει ανάγκη το σώμα μας, και το επιγονιδίωμα σαν τον «εργάτη» που διαβάζει και ερμηνεύει το εγχειρίδιο. Αν ο εργάτης είναι κουρασμένος μπορεί να κάνει λάθη, ή απλώς να ερμηνεύσει τις οδηγίες διαφορετικά.
Τα κύτταρα λειτουργούν με την παραγωγή πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες που παράγουν εξαρτώνται από τον κυτταρικό τύπο, που καθορίζεται από τα γονίδια, και το περιβάλλον, που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το επιγονιδίωμα «διαβάζει» τα γονίδια. Ένας τρόπος για να συμβεί αυτό είναι μέσω των ομάδων μεθυλίου (CH3) που είναι προσαρμοσμένες σε τμήματα του DNA: αυτές μπορεί να παραμένουν στη θέση τους για αρκετό διάστημα, ακόμη και μετά τη διαίρεση του κυττάρου.
Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι ψυχολογικό τραύμα στην πρώιμη παιδική ηλικία και ιδιαίτερα στρεσογόνα γεγονότα σχετίζονται με μακροπρόθεσμες αλλαγές στη μεθυλίωση του DNA.
Αυτό που οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν ήταν αν αυτό συμβαίνει επίσης μετά από οξύ ψυχολογικό στρες όπως, για παράδειγμα, αυτό που μπορεί να μας εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης για δουλειά.
Για τη μελέτη τους, εξέτασαν δύο γονίδια: ένα για τον υποδοχέα της ωκυτοκίνης (OXTR), και ένα για τον εγκεφαλικό Νευροτροφικό Παράγοντα (BDNF).
Το OXTR αποτελεί μια «θέση σύνδεσης» του κεντρικού νευρικού συστήματος για τον νευροδιαβιβαστή της ωκυτοκίνης που θεωρείται η ορμόνη της αγάπης ή η ορμόνη κατά του στρες.
Το BDNF παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και τον έλεγχο των εγκεφαλικών κυττάρων.
Στην έρευνα συμμετείχαν 76 άτομα εξήντα ετών που τους υπέβαλλαν σε δύο στρεσσογόνες καταστάσεις: η μία ήταν να λάβουν μέρος σε μια συνέντευξη για δουλειά κατά την οποία έπεσαν θύματα… σαρκασμού και η άλλη να λύσουν αριθμητικά προβλήματα κάτω από αυστηρή επιτήρηση.
Οι συμμετέχοντες έδωσαν δείγματα αίματος πριν από τις εξετάσεις, καθώς επίσης και δύο φορές στη συνέχεια: ένα δέκα λεπτά μετά και ένα ακόμη δείγμα 1,5 ώρα μετά . Έπειτα οι ερευνητές θα μπορούσαν να μετρήσουν την ποσότητα της μεθυλίωσης του DNA στα δύο γονίδια.
Οι ειδικοί διαπίστωσαν από την έρευνα ότι το γονίδιο BDNF παρέμεινε ανεπηρέαστο από τα τεστ που υπέβαλλαν τους συμμετέχοντες. Το γονίδιο OXTR παρουσίασε αλλαγές στη διαδικασία μεθυλίωσης. Υπήρξε μια αύξηση στη μεθυλίωση σε τμήμα του γονιδίου OXTR στη μέτρηση πριν τα τεστ και αυτό υποδηλώνει ότι τα κύτταρα σχηματίζουν λιγότερους υποδοχείς. Στις μετρήσεις που έγιναν μιάμιση ώρα μετά οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι η μεθυλίωση στο γονίδιο OXTR έπεσε πολύ κάτω από τα επίπεδα των μετρήσεων που έγιναν πριν τα τεστ στα οποία υποβλήθηκαν οι συμμετέχοντες και αυτό δείχνει ότι τα κύτταρα παράγουν πάρα πολλούς υποδοχείς.
Οι ερευνητές κατέληξαν μετά από αυτά στο συμπέρασμα:
"Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν μια δυναμική ρύθμιση της μεθυλίωσης του DNA στο OXTR που μπορεί εν μέρει να αντανακλά τις αλλαγές στη σύνθεση κυττάρων του αίματος. Οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι οι «Επιγενετικές αυτές αλλαγές μπορεί να δείχνουν μια σημαντική σύνδεση μεταξύ άγχους και των χρόνιων παθήσεων».
Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για να αποφύγουμε όλα αυτά τα δυσάρεστα;
Η απάντηση είναι «Γυμναστική». Η άσκηση μπορεί να βοηθήσει στο να οικοδομήσει το μυαλό μας αντοχή ενάντια στο στρες, ενώ παράλληλα αυξάνει τις γνωστικές λειτουργίες και το μέγεθος του εγκεφάλου.
Πώς γίνεται αυτό; η άσκηση βοηθά στην απελευθέρωση μιας ουσίας που ονομάζεται εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας (BDNF), η οποία βοηθά στην ανάπτυξη των υγιών ιστών του εγκεφάλου και αντιστρέφει τις αρνητικές επιδράσεις του στρες.
Είναι σαν λίπασμα για τον εγκέφαλο η αθλητική δραστηριότητα.
Διατηρεί τα ήδη υπάρχοντα νεύρα υγιή ενώ παράλληλα ενθαρρύνει τη δημιουργία και ανάπτυξη νέων.
Η άσκηση απελευθερώνει επίσης την ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (HGH), η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την αύξηση και την ανάπτυξη όλων των κυττάρων του εγκεφάλου και του σώματος. Αυτή η ορμόνη δεν είναι σημαντική μόνο για την ηλικία της ανάπτυξης αλλά για κάθε ηλικία αφού εξουδετερώνει ως ένα βαθμό την κυτταρική ατροφία της γήρανσης.
Πόση γυμναστική χρειάζεται; Όχι πολλή. Κάνοντας σπριντ για μόλις 30 δευτερόλεπτα, αυξάνουμε μέχρι και έξι φορές τα επίπεδα της καλής αυτής ορμόνης, με κορύφωση μέχρι και δύο ώρες αργότερα. Πρόσφατες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι μικρές (πεντάλεπτες) δόσεις άσκησης έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στην ενίσχυση της καλής διάθεσης και στην καταπολέμηση του άγχους. Και τα πεντάλεπτα άσκησης πάντα χωράνε ακόμα και στο πιο φορτωμένο πρόγραμμα. Για παράδειγμα μπορούμε να κατέβουμε από το λεωφορείο μια στάση πιο πριν και να περπατήσουμε γρήγορο βάδειν ή να ανέβουμε μερικούς ορόφους με τα πόδια αντί να πάρουμε τον ανελκυστήρα.
