Τι είναι η Παχυσαρκία και πως αντιμετωπίζεται?
Παχυσαρκία είναι η μεγάλη αύξηση του σωματικού βάρους, που υπερβαίνει κατά πολύ το φυσιολογικό και χαρακτηρίζεται από την υπερβολική συγκέντρωση λίπους στο σώμα. Αποτελεί νόσο και συνδέεται ισχυρά με πολλές σοβαρές παθήσεις και μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης.
Οι Αιτίες
Περιβαλλοντικοί παράγοντες όσο και κληρονομικοί παίζουν σημαντικό ρόλο στην έξαρση της επιδημίας της παχυσαρκίας στο Δυτικό κόσμο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα παρουσιάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπου ένας στους τρεις είναι παχύσαρκος, ενώ το 66 % του πληθυσμού είναι είτε υπέρβαροι είτε παχύσαρκοι. Όμως το πρόβλημα επεκτείνεται με γοργούς ρυθμούς στην Ευρώπη και τη χώρα μας, όπου το 59 % είναι υπέρβαροι και το 18 % παχύσαρκοι (OECD, 2008).
Οι καθιστικές συνθήκες της σύγχρονης ζωής σε συνδυασμό με την αφθονία τρόφης στις κοινωνίες μας εντείνουν το πρόβλημα. Το ανθρώπινο σώμα από τη φύση του αποθηκεύει πλενονάζουσες θερμίδες υπό τη μορφή λιπώδους ιστού για μελλοντική χρήση σε πιθανές περιόδους λιμών. Καθώς τέτοια φαινόμενα δεν υφίστανται στις σύγχρονες κοινωνίες είναι φυσικό τα ποσοστά παχυσαρκίας να αυξάνονται.
Ωστόσο και κληρονομικοί παράγοντες φαίνεται πως παίζουν σημαντικό ρόλο. Ερευνητικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι πάνω από 50 γονίδια συνδέονται άρρηκτα με αυτή τη νόσο, μεταξύ αυτών το γονίδιο FTO.
Έτσι εξηγείται για παράδειγμα γιατί κάποιοι μπορούν να τρώνε ο,τιδήποτε χωρίς να παίρνουν κιλά, ενώ άλλοι πάλι παρότι προσέχουν τη διατροφή τους δε μπορούν να χάσουν βάρος. Ή γιατί μέσα σε μια οικογένεια μπορεί να παρατηρείται διαφορετικός σωματότυπος μεταξύ των παιδιών, παρότι καταναλώνουν τις ίδιες ποσότητες φαγητού.
Το συνηθέστερο κριτήριο της παχυσαρκίας είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) που ορίζεται ως το πηλίκο του σωματικού βάρους σε κιλά προς το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα. Για παράδειγμα ένα άτομο που ζυγίζει 70 κιλά και έχει ύψος 1,75, έχει ΔΜΣ 70/1,752= 22,9. Φυσιολογικός θεωρείται ο ΔΜΣ που κυμαίνεται μεταξύ 20-25. Πάνω από αυτές τις τιμές το άτομο χαρακτηρίζεται παχύσαρκο. Συγκεκριμένα, άτομα με τιμές μεταξύ 26-30 χαρακτηρίζονται ως 1ου βαθμού παχύσαρκα (υπέρβαρα), μεταξύ 31-40 ως 2ου βαθμού παχύσαρκα και πάνω από 41 ως 3ου βαθμού παχύσαρκα.
Η παχυσαρκία παρουσιάζει έντονα αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια και αφορά σχεδόν αποκλειστικά τις ανεπτυγμένες χώρες με τα Δυτικά πρότυπα διατροφής. Η αιτία της παχυσαρκίας στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η καθημερινή πρόσληψη περισσότερων θερμίδων από εκείνες που χρειάζεται ο άνθρωπος, σε συνδυασμό με μειωμένη ή καθόλου σωματική δραστηριότητα.
Η περίσσεια των θερμίδων αποθηκεύεται στο σώμα σαν λίπος. Φυσικά, στην εμφάνιση της παχυσαρκίας έχει συμβάλει πολύ η σύγχρονη διατροφή με το πρόχειρο φαγητό, τα πολλά λιπαρά και η απομάκρυνση από τη μεσογειακή διατροφή. Η κληρονομικότητα φαίνεται να σχετίζεται με προδιάθεση για παχυσαρκία, ενώ σε λίγες μόνο περιπτώσεις υπάρχουν παθολογικά αίτια και κυρίως ενδοκρινολογικές παθήσεις.
Πώς αντιμετωπίζεται η Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία πρέπει να θεραπεύεται και ακόμα καλύτερα να προλαμβάνεται γιατί αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρών παθήσεων (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, εγκεφαλικά επεισόδια, στεφανιαία νόσος, αγγειακές παθήσεις, διάφορες μορφές καρκίνου, κ.ά.) και επιβαρύνει σημαντικά την υγεία του ατόμου. Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τη βαρύτητα και περιλαμβάνει συντηρητική αγωγή, φάρμακα και χειρουργικές επεμβάσεις. Συνήθως χρειάζεται και ψυχολογική υποστήριξη. Η συντηρητική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αφορά στην αλλαγή του τρόπου ζωής και στην υιοθέτηση πιο υγιεινών προτύπων, όπως:
Μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων καθημερινά, μοιρασμένων σε τρία κύρια γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και δύο ελαφρά σνακ
Επιστροφή στη μεσογειακή διατροφή!!
Αποφυγή πρόχειρου φαγητού και προτίμηση του «σπιτικού»
Αύξηση της σωματικής δραστηριότητας-τακτική άσκηση.
Περιορισμός του άγχους
Είναι σημαντικό η απώλεια βάρους να γίνεται σταδιακά, με ρυθμό περίπου ½ με 1 κιλό την εβδομάδα και να αποφεύγεται η απότομη απώλεια και οι στερητικές δίαιτες που κρύβουν πολύ σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και συνήθως έχουν προσωρινά μόνο αποτελέσματα. Σε μεγαλύτερου βαθμού παχυσαρκία, η συντηρητική αγωγή ενισχύεται με φάρμακα που είτε περιορίζουν την επιθυμία για πρόσληψη τροφής, είτε εμποδίζουν την απορρόφηση του διατροφικού λίπους.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να χορηγούνται κάτω από ιατρική παρακολούθηση.
Σε ακόμα μεγαλύτερου βαθμού παχυσαρκία και εφ’ όσον υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, εφαρμόζονται λιγότερο ή περισσότερο επεμβατικές μέθοδοι, όπως: το ενδογαστρικό μπαλόνι, ο γαστρικός δακτύλιος, η γαστροπλαστική, η μερική (sleeve) γαστρεκτομή, η γαστρική παράκαμψη.
Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο παρουσίασης πολλών σωματικών και ψυχικών παθήσεων. Τα συνοδά αυτά νοσήματα (συννοσηρότητες) εκδηλώνονται συνήθως μέσω του μεταβολικού συνδρόμου, ενός συνδυασμού προβλημάτων υγείας που συμπεριλαμβάνουν: τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, την υψηλή αρτηριακή πίεση, τις υψηλές τιμές χοληστερόλης στο αίμα και τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων.
Οι επιπλοκές που προκαλούνται μπορεί να έχουν άμεση σχέση με την παχυσαρκία ή να σχετίζονται με παράγοντες κοινής αιτιολογίας, όπως για παράδειγμα την κακή διατροφή ή την καθιστική ζωή.
Η βαρύτητα της σχέσης μεταξύ παχυσαρκίας και συγκεκριμένων παθήσεων ποικίλλει. Η πάθηση με την οποία η παχυσαρκία συνδέεται περισσότερο από κάθε άλλη είναι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2. Το πλεονάζον σωματικό λίπος αποτελεί την κύρια αιτία για το 64% των περιπτώσεων διαβήτη στους άντρες και το 77% των περιπτώσεων στις γυναίκες.
Οι επιπτώσεις στην υγεία χωρίζονται σε δύο ευρείες κατηγορίες: αυτές που αποδίδονται στην αυξημένη λιπώδη μάζα (όπως είναι η οστεοαρθρίτιδα, η αποφρακτική υπνική άπνοια, ο κοινωνικός στιγματισμός) και σε αυτές που αποδίδονται στον αυξημένο αριθμό λιποκυττάρων σάκχαρο, καρκίνος, καρδιαγγειακή πάθηση, μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος).
Η αύξηση του σωματικού λίπους αλλοιώνει την αντίδραση του σώματος στην ινσουλίνη και υπάρχει το ενδεχόμενο να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη. Η αύξηση του λίπους προκαλεί επίσης καταστάσεις όπως την προφλεγμονώδη κατάσταση,και την προθρομβωτική κατάσταση.
